İnka Mitolojisi ve Panteonu -Yaratılış Miti ve Bebek Kurbanı
Bir And Dağları halkı olan İnkalar’ın izi MS on ikinci yüzyıla kadar sürülebilir. On beşinci yüzyıl ortalarında Güney Amerika’daki en güçlü gruptu. İnka Vadisi ile civarında bulunan çok gelişmiş yerleşim yerlerinde yaşıyorlardı. Başkentleri Cusco ve görkemli Machu Pichu bunların en önemlileriydi. İnka Mitolojisi ‘de İnkaların dini inançları ve inandığı mitlerdi. İnkalar yazılı bir dile sahip değildi, İnkaların mitleri konusunda bilinenler İspanyol sömürgeciler tarafından kaydedilenlerdir. İnkaların, ölümden sonraki yaşama ve iyilerin belli bir yere kötülerin ise cazip olmayan bir yere gittiklerine inandıklarını biliyoruz.
İnka Mitolojisi Panteonu
İnkaların yaratıcısı ve yüce tanrısı, dünyada yaygın olan fırtına tanrısının özelliklerini yaşıyan Viracocha’ydı. Karısı Ana Tanrıça ve yeryüzü tanrıçası Pachamama veya bazılarına göre ise deniz tanrıçası Mamacocha’ydı. Oğulları güneş tanrısı İnti, “Güneş Şehri” olarak da bilinen İnka başkenti Cusco’nun koruyucusuydu. İnti’nin yarı-tarihsel oğlu, ilk İnka İmparatoru Manco Capac, dünyaya, İnkalara önderlik etmek, onlara hayatta kalmanın ve uygarlığın yollarını öğretmek için gönderilmiş bir kültür kahramanıydı. Manco, kız kardeşi bereket ve ay tanrıçası olan Mamaoello ile evlenmişti. İnsanlara yünü işlemeyi, eğirip dokumayı öğreten o ve kültür kahramanı Mama Occle’ydi. Diğer İnka tanrıları arasında yağmur tanrısı Apu İllapu, gökkuşağı tanrısı Kuychi ve yılan biçimindeki su tanrıçası Yakumama bulunurdu.
İnka Yaratılış Miti
Viracocha ilk önce gökyüzü ile yeryüzünü yarattı. Sonra bu eserinin üzerinde yaşamaları için bir dev ırkı yaratmaya karar verdi. Devler kötü davranmaya başlayınca onları yok etmek için bir tufan gönderdi. Sonra güneş ile ayı, Titicaca gölünün derinliklerinden çıkardı. Ay, güneş kadar parlak olduğu için güneş onu kıskandı ve karartmak için ayın yüzüne kül attı.
Çeşitli İnka yaratılış mitlerinde üzerinde durulan asıl konu, insanların yaratılışı ve kabilenin kökenidir. Bir açıklamaya göre, Pachacamac, ilk erkek ve kadını kilden yapmış ama onlara yiyecek vermeyi unuttuğu için erkek ölmüştür. Bu mitolojide de Maya Mitolojisi’ndeki gibi kusurlu yaratılış, kullanılan bir temadır. Pachacamac kadını doğurganlaştırıp sonra da doğduğunda bebeğini keserek, zaten kızgın olan kadını daha da öfkelendirmiştir. Kestiği vücut parçalarını alıp, toprağa ekmiştir.
Dünyanın çeşitli yerlerindeki benzer mitler gibi bebeğin kurban edilmesi, insanları besleyen bitkilerin yetişmesiyle sonuçlanmıştır. Bu mitin bir amacının insan (özellikle çocuk) kurban edilmesini haklı göstermek olduğu anlaşılıyor. Pachacamac, kadının ikinci oğlu Wichama’yı da kurban etmeye kalktığında çocuk kaçmış, Pachacamac da anneyi öldürmüştür. Çok öfkelenen çocuk, yaratıcı düzenbazı denize kadar kovalamıştır.
Pachacamac’ı daha sempatik gösteren bir hikaye, onu güneş tanrısı olarak ele alır. Onun, kilden bir erkekle bir kadın yarattığını ve tanrıça Pachacamac’dan doğan kendi oğluyla kızını, kültür kahramanı olarak davranmaları için yeni insanlara gönderdiğini anlatır. Oğlu ve kızı ilk İnca (kral) Manco Capac ve kraliçesi Mama Oello’dur. Sırasıyla, güneş ve ayı temsil ederler. Titicaca gölünde yaşarlar fakat babalarının emri uyarınca istendiği gibi, altın bir çubukla işaretler bırakarak etrafta gezinirler. İnsanlar, İnka şehirlerini bu işaretlerin bulunduğu yerlere inşa etmişlerdir. Huanancauri Vadisi’nde altın çubuk, yere batmıştır ve İnca ile karısı başkent Cusco’yu oraya kurmuşlardır. Bütün İnka şehirleri gibi, Cusco da kuzey ve güney olmak üzere iki kısım halinde, biri İnca diğeri de karısı tarafından kurulmuştur.
