Elisabetta Sirani, Portia Wounding Her Thigh Tablosu Üzerine

Elisabetta Sirani, Portia Wounding Her Thigh (1664)

Elisabetta Sirani (8 Ocak 1638 – 28 Ağustos 1665), 27 yaşında açıklanamayan sebeplerle ölen İtalyan Barok ressam ve matbaacıydı. Erken modern Bologna’da kadınlar için bir akademi kurmuş öncü bir kadın sanatçıydı.

Elisabetta Sirani, Roma tarihinden aldığı bir sahneyi; Portia Catonis’in (Brutus’un karısı) uyluğunu kesişini resmetmiştir bu eserinde.

Burada gösterilen sahne Yunan tarihçi Mestrius Plutarchus’tan gelmektedir. Plutarchus; Brutus, Caesar’ın suikastini ve bu konu hakkında ne yapacağını düşünürken Portia’nın karşısına çıktığını ve ona sorunun ne olduğunu sorduğunu yazar. Cevap vermeyince, Portia istemese de komployu işkence altında ifşa edeceğinden korktuğu ve kadın olduğu için Brutus’un kendisine güvenmediğinden şüphelenir…

Ve bu olayın Orijinal anlatıcısı Pluctarchus’a göre bu sahne şöyle devam eder ;

“Ona (Brutus’e) kendini kanıtlamak için, acıya dayanıp dayanamayacağını görmek için bir berber bıçağıyla kendi uyluğuna gizlice bir yara açtı. Yaranın bir sonucu olarak şiddetli ağrılar, titreme ve ateşten acı çekti. Bazıları onun tedavi edilmemiş yarasının acısına en az bir gün dayandığına inanıyor. Ağrısının üstesinden gelir gelmez Brutus’e döndü ve şöyle dedi: Sen, kocam, sana ihanet etmeyeceğime dair ruhuma güvenmene rağmen, yine de bedenime güvenmiyordun ve hislerin sadece insansıydı. Ama buldum ki, bedenim de susabilir… Bu yüzden korkma, benden sakladığın her şeyi söyle, çünkü ne ateş, ne kamçı, ne de kışkırtmalar beni tek bir söz söylemeye zorlayamaz; Ben o ölçüde bir kadın olarak doğmadım. Bu nedenle, hâlâ bana güvenmiyorsanız, yaşamaktansa ölmek benim için daha iyidir; yoksa kimse beni artık Cato’nun kızı ya da karın sanmasın.”

Elisabetta Sirani’ni tarihin bu sahnesini alıp güçlü, keskin fırça darbeleriyle ve zengin renkler ile güçlü bir tablo ortaya koymuştur. 17. yüzyıl genel olarak karanlık, cinsel, şiddet içeren ve rahatsız edici görüntülerle doludur. Sirani de kasvetli aydınlatma ve zengin renklerle ağır, kapalı bir atmosfer seçmiştir bu resimde.

Portia’nın açıkta kalan kalçasında, omuzlarından düşüp gevşemiş kıyafetinde, rahat duruşu ve beden dilinde; gücünü ve kararlılığını görebiliyoruz. Uyluğundaki kan, solgun ve beyaz teniyle bir tezat içindeyken kırmızı elbisesiyle uyum halinde oluşu; haz duygusunu yansıtıyor.

Elisabetta Sirani’nin tablolarında; babasınında öğrencisi olduğu Guido Reni’nin etkilerini görmek mümkün. Reni’nin mazoşist eğilimli kişiliğinin yansımasını bu tabloda da görebiliyoruz.

Eliyle bıçağı kavrayışı, dengesi, başındaki taç, omuzlarından beline doğru kıvrılan taşlı mücevheri ve kendini yaralamak için uyluğunu seçmesi örtülü sado-mazoşizm zevkinin bir göstergesidir. Ve bu dönem eserlerinde oldukça yaygın bir gösterim şeklidir.

Portia’nın kendini yaralaması ve bunu yaparken de oldukça kararlı ve net duruşu aynı zamanda iradesinin gücünü göstermektedir. Sirani için, kadınların ciddiye alınmak için kat etmesi gereken yolu gösteren politik bir tablo. Her ne kadar kocasına kendini kanıtlamak için zarar vermişse de bu feminist okumanın aksini iddia etmek mümkün değil.

Tablonun sol üst köşesine geldiğimizde arka planda kadınların ip yumağı tuttuğunu ve dokuma yaptığını görüyoruz. Bu detayda, kadınlar için akademi açan ve bir çok kadın için öncü olan Elisabetta Sirani’nin Antik Roma’daki kadın eşitsizliği ve hak yoksunluğunun aksine; kadınların her koşulda üreten, güçlü yanlarını yansıttığı görülmektedir.

Bu yorumu hikayenin devamında gerçekleşen olaylar ve Ercole de’ Roberti’nin Brutus and Portia adlı eseri ile bitirmek istiyorum.

Brutus ve diğer suikastçılar Roma’dan Atina’ya kaçtıklarında Portia’nın İtalya’da kalması konusunda anlaşmaya varıldı. Portia, Brutus’tan ayrılmak zorunda olduğu için kedere kapıldı, ancak bunu gizlemeye çalıştı. Brutus İlyada’da Hector’un Andromache’den ayrılmasını gösteren bir tabloyla karşılaştığında gözyaşlarına boğuldu. Brutus’un arkadaşı Acilius bunu duydu ve Andromache’nin Hector ile konuştuğu Homer’den alıntı yaptı :

Ama Hector, sen benim için babasın ve aynı zamanda annesin, kardeşim ve sevgi dolu gerçek kocam.

Brutus gülümsedi, Hector’un karşılığında Andromache’ye söylediklerini asla Portia’ya söylemeyeceğini söyleyerek, Portia için şunları söyledi:

…Vücudunun doğal zayıflığı onu yalnızca erkeklerin gücünün yapabileceği şeyleri yapmaktan alıkoysa da, en iyi bizim kadar cesur ve ülkesinin iyiliği için aktif bir zihne sahip.